Domuz eti İçindekiler Domuz eti tüketimi | Nörosistiserkozis | Dinlerin domuz etine bakış açısı | Kaynakça | Gezinti menüsüDomuz etiFAOstat veritabanı, 2002dd
Domuz eti
insanoğlununbesinOrta DoğuÇindomuzlarınevcilleştirilmesiüremesibüyümesiAvrupaAmerikagüzyiyeceğiyemŞeriataİsrailKaşrutHighlandsjambonbaconbonfilepirzolakaburgakıymasosissucuksalamDomuz pastırmasıjambonPragnematodsestodcysticercosisİslamiyetYahudilikharamdırHristiyanlıkEski AhitYeni Ahit
(function()var node=document.getElementById("mw-dismissablenotice-anonplace");if(node)node.outerHTML="u003Cdiv class="mw-dismissable-notice"u003Eu003Cdiv class="mw-dismissable-notice-close"u003E[u003Ca tabindex="0" role="button"u003EKapatu003C/au003E]u003C/divu003Eu003Cdiv class="mw-dismissable-notice-body"u003Eu003Cdiv id="localNotice" lang="tr" dir="ltr"u003Eu003Ccenteru003Enu003Cdiv style="margin:10px 0; border:0; box-shadow: 0 1px 3px rgba(0, 0, 0, 0.35); border-radius: 7px; background:white; width:80%; height:90px; overflow:hidden; background: #FCFCFC; background: -moz-linear-gradient(top, #FCFCFC 0%, #F5F5F5 100%); background: -webkit-gradient(linear, left top, left bottom, color-stop(0%,#FCFCFC), color-stop(100%,#F5F5F5)); background: -webkit-linear-gradient(top, #FFF 0%,#FFF 100%); background: -o-linear-gradient(top, #FCFCFC 0%,#F5F5F5 100%); background: linear-gradient(top, #FCFCFC 0%,#F5F5F5 100%); position:relative"u003Enu003Cdiv style="float:left; margin-left:20px;margin-top:5px"u003Enu003Cdiv class="floatleft"u003Eu003Ca href="https://tr.wikimedia.org/wiki/Ana_Sayfa"u003Eu003Cimg alt="WMTR logo.svg" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/6/6b/WMTR_logo.svg/70px-WMTR_logo.svg.png" decoding="async" width="70" height="85" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/6/6b/WMTR_logo.svg/105px-WMTR_logo.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/6/6b/WMTR_logo.svg/140px-WMTR_logo.svg.png 2x" data-file-width="367" data-file-height="447" /u003Eu003C/au003Eu003C/divu003Enu003C/divu003Enu003Cdiv style="float:right; margin-top:5px;"u003Enu003C/divu003Enu003Cdiv style="margin-left:60px; margin-right:0px; margin-top:20px; margin-bottom:0px; padding-left:25px; font-family:Trebuchet MS; font-size:110%; line-height:100%; align:center; text-align:center;"u003Enu003Cpu003Eu003Cbu003Eu003Ca href="/wiki/Vikipedi:Wikimedia_Toplulu%C4%9Fu_Kullan%C4%B1c%C4%B1_Grubu_T%C3%BCrkiye" title="Vikipedi:Wikimedia Topluluğu Kullanıcı Grubu Türkiye"u003EWikimedia TKG Türkiyeu003C/au003Eu003C/bu003E tarafından düzenlenmesi planlanan u003Cbu003EVikipedi İstanbul Kampı'19u003C/bu003E ile ilgili u003Cbu003Eu003Ca href="/wiki/Vikipedi:K%C3%B6y_%C3%A7e%C5%9Fmesi_(ilginize)#Vikipedi_İstanbul_Kampıu0026#39;19" title="Vikipedi:Köy çeşmesi (ilginize)"u003Egörüşleriniziu003C/au003Eu003C/bu003E bekliyoruz.u003Cbr /u003Eu003Cbr /u003EnKatılım için düzenlediğimiz formu mutlaka doldurun! u003Cbr /u003Eu003Cbr /u003Enu003Cbigu003Eu003Ca rel="nofollow" class="external text" href="https://docs.google.com/forms/d/e/1FAIpQLSc3Rp1BWPeyNEsPZnMjV3fFrzTBSoojcRFC-r-7KjKTvxcsPg/viewform"u003EVikipedi İstanbul Kampı'19 Talep Formuu003C/au003Eu003C/bigu003Enu003C/pu003Enu003Cdiv style="clear:both;"u003Eu003C/divu003Enu003C/divu003Enu003C/divu003Enu003C/centeru003Eu003C/divu003Eu003C/divu003Eu003C/divu003E";());
Domuz eti
Gezinti kısmına atla
Arama kısmına atla
Domuz eti, dünyada en çok tüketilen et çeşitlerinden biridir. Geçmişi MÖ 5000'lere dayanan, insanoğlunun en eski besin kaynaklarındandır. Orta Doğu'da ya da Çin'de domuzların evcilleştirilmesi ile tüketilmeye başlanmıştır. Pek çok doğa koşuluna uyum sağlayabilmesi, hemen hemen her şeyi yemesi[kaynak belirtilmeli] ve hızlı üremesi ve büyümesi nedeniyle kolay bakılan domuz, yakın çağlara kadar Avrupa ve Amerika kültürlerinde bir güz yiyeceği olarak değerlendirilmiştir. Yavruların olgunlaştığı bu dönemlerde, topluca mezbahalara giden domuzlar nedeniyle fiyatlar oldukça ucuz olmaktadır.
Günümüz yüksek refah ülkelerindeki tüketim ortamında bolca bulunan artık ve atıl yiyecek maddeleri, insanlarla aynı yiyecekleri tüketebilen domuzlar için yem olarak kullanılabilmektedir. Bu yüzden bu ülkelerde domuz eti sürekli olarak açık arayla en ucuz et çeşididir. Domuz eti ve diğer domuz ürünleri ticari seri üretimde ucuzluk ve ulaşılabilirlik bakımından tercih edilen hatta vazgeçilemez ham maddeler haline gelmiştir.[1]
Şeriata göre yönetilen ülkelerde, İsrail'de satılması, tüketilmesi yasalarca (Kaşrut) yasaklanmış olup, İskoç dağlılarının (Highlands) eski kültüründe domuz eti yemek bir tabuyken, 19. yüzyılda bu tabu ortadan kalmıştır.
İçindekiler
1 Domuz eti tüketimi
1.1 Kesim yerleri
1.2 Domuz etinden yapılmış çeşitli yemek ve et ürünleri
2 Nörosistiserkozis
3 Dinlerin domuz etine bakış açısı
4 Kaynakça
Domuz eti tüketimi |
Sıralama | Ülkeler | Besin değeri (cal) | Besin değeri (kJ) |
1 | Avusturya | 352.8 | 1477 |
2 | İsviçre | 349.6 | 1464 |
3 | Finlandiya | 343.2 | 1437 |
4 | Çin | 331.8 | 1389 |
5 | Fransa | 301.6 | 1263 |
6 | İspanya | 296.3 | 1241 |
7 | Danimarka | 293.5 | 1229 |
8 | Polonya | 267.7 | 1121 |
9 | Yugoslavya | 264.3 | 1107 |
10 | Almanya | 247.1 | 1035 |
Kesim yerleri |
Domuz çok çeşitli kesim yerleri ile bilinmektedir. Bunlar arasında jambon (but), bacon (pastırma), tenderloin (bonfile), chop (pirzola), ribs (kaburga) en bilinenleridir. Ayrıca çok sayıda kıyma türünden işlenmiş et ürünü; sosis, sucuk ve salam da elde edilmektedir. Farklı ülkelerde yüzlerce çeşit işlenmiş domuz ürünleri bulunmaktadır.
Domuz etinden yapılmış çeşitli yemek ve et ürünleri |
Domuz kaburgası
Domuz pastırması
Prosciutto (jambon)
Sandviç Jambonu
Taze kuşkonmaz ve erimiş peynir ile servis edilen Prag usulü domuz bifteği
Nörosistiserkozis |
Domuz, nematod ve sestod türünden pek çok parazitin ara veya ana konağıdır. Trichinella Spiralis adlı nematod konağı olan domuzlar insanlara çiğ yenildiklerinde barındırdıkları paraziti bulaştırabilirler. Ama esas tehlike domuzdan bulaşan sestod parazitleridir. Taenia Solium'un ara konak olarak hem domuzu hem insanı seçmiş olması, bu parazitin yumurtalarını taşıyan domuzların etinin çiğ yenilmesi ile insana geçişine ve beyinde cysticercosis (sistiserkozis) keseciklerinin oluşmasına neden olabilmektedir.
Uzun süre fark edilmez ise ölümle sonuçlanabilir.[kaynak belirtilmeli] Ama bunun dışında felç, konuşma yitimi, epileptik nöbet ve delirme olabilir.[kaynak belirtilmeli] Son durumlar düzenli ilaç kullanımı sonucu tamamen kalkabilir.
Dinlerin domuz etine bakış açısı |
İslamiyet ve Yahudilik'te domuz eti yemek haramdır. Ayrıca Hristiyanlık dinine göre Eski Ahit'te domuz eti yemek haramdır. Yeni Ahit'e göre ise bu haram kaldırılmıştır.[kaynak belirtilmeli]
İnanç birliği | Kitabi kaynakça | Uygulayanlar |
Yahudilik | (Tevrat) Leviticus 11:2–4, 7–8 ve Deuteronomy 14:8 | Sınırlı yasak: İsrail. |
Hristiyanlık | (İncil) Isaiah 65 ve 66 ve tevrattakiler | Yasaklayan mezhepler: Etiyopya Ortodoks Tevhîdî Kilisesi, Hebrew Roots, Messianic Jews, Yedinci Gün Adventist Kilisesi, United Church of God, Gerekli gören mezhepler: Makedon Ortodoks Kilisesi. Kalanları: domuz etini diğer etlerden ayırmazlar |
Müslümanlık | (Kur'an) Al-Bakara Sure 2 – Ayet 173, ve Al-Maidah Sure 5 – Ayet 3) | Ağır yasak: İran, Moritanya, Umman, Katar, Suudi Arabistan, Kuveyt, Libya, Pakistan, Şarja Emirliği ve Maldivler Sınırlı yasak: İndonezya, Malezya, Brunei, Lübnan, Irak, Tunus, Türkiye, Mısır, Fas, Bahreyn, Ürdün, Arnavutluk, Azerbaycan, Suriye ve Birleşik Arap Emirlikleri (Şarja Emirliği dışındakiler |
Birçok dinde domuz etiyle ilgili yasakların olması bu konuda dinlerin ötesinde daha eski sebepler, toplumsal tecrübeler olabileceğine işaret eder:
- Domuzun yediğini insanlar da yiyebileceğinden dolayı komşusu aç iken domuz beslemenin açlık zamanlarında kabul edilmesinin sosyal dayanışmaya büyük zarar verdiği görülmüş ve bu konuda yasaklar o eski zamanlarda konulmuş olabilir.
- Domuz besleme irdelenirken düşük değerli yiyecekleri yüksek değerli bir yiyeceğe dönüştürme yöntemi olarak bakılabilir. Çifte toynaklı hayvan besleme ise insan besini bile olmayan ve bol bulunan bir malzemeyi, otu, yüksek değerli bir yiyeceğe dönüştürme yöntemidir. Bu yüzden domuz besleme üretkenlik ve verimlilik bakımından çifte toynaklı hayvan besleme karşısında yarışı kaybetmiş olabilir.
- Açlığın o kadar sorun olmadığı ortamlarda bu üretkenlik ve verimlilik rekabetinin o kadar etkisi olmayacağından günümüzde domuz yiyen ve yemeyen kültürler yan yana var olabilmektedirler. İnsan yemeği atıklarının bol olduğu günümüzde onları tüketip taze ete dönüştürebilen bir organizma (domuz) yetiştiricilerce rağbet bile görebilmekte ve eti bu yüzden domuz eti yasağı olmayan piyasalardaki kırmızı etlerin en ucuzu bile olabilmektedir.[3][4]
- Domuz insan gibi hepçildir (sadece ot ya da sadece et yemez) bu yüzden bünye olarak insana benzer, ve ortak hastalıkları vardır (örn. trişin,grip); domuz besleyip domuz eti yiyenler diğerlerine göre daha çok hasta olmuş, soyları ve inançları bu yüzden zamanla azınlıkta kalmış olabilir.[5]
- Erkek domuzun cinsiyet sinyali -dişi domuzun duruşunu etkileyen- feromon kokularının erkek insanınkilere (Androstenone, Androstenol, Androstadienone) çok benzediği sezilmiş / fark edilmiş ve bu ataerkil bir toplumda domuz beslememe şeklinde bir tepkiye sebep olmuş olabilir.[6]
Kaynakça |
Wikimedia Commons'ta Domuz eti ile ilgili medyaları bulabilirsiniz. |
^ http://www.dailymail.co.uk/sciencetech/article-1217794/From-bullets-bread-beer-tambourines-toothpaste--plus-180-things-pig.html Doumuzun fişek, ekmek, bira, tef, diş macunu ve 180 başka üründe kullanımı
^ FAOstat veritabanı, 2002
^ https://www.quora.com/Why-is-pork-cheaper-than-other-meats-like-chicken-and-beef Neden domuz eti tavuk ve inek etinden daha ucuz?
^ https://www.reddit.com/r/explainlikeimfive/comments/391yp9/eli5_why_is_pork_the_cheapest_meat_in_the_grocery/ Neden domuz eti markette etlerin en ucuzu?
^ https://www.livescience.com/2597-pigs-pack-human-pathogens.html Domuzlar çok insan hastalıkları barındırır
^ https://www.ncbi.nlm.nih.gov/books/NBK200980/ Neurobiology of Chemical Communication - Chapter 19 Human Pheromones
1 kategori:
- Domuz eti
(RLQ=window.RLQ||[]).push(function()mw.config.set("wgPageParseReport":"limitreport":"cputime":"0.152","walltime":"0.254","ppvisitednodes":"value":983,"limit":1000000,"ppgeneratednodes":"value":0,"limit":1500000,"postexpandincludesize":"value":20344,"limit":2097152,"templateargumentsize":"value":648,"limit":2097152,"expansiondepth":"value":18,"limit":40,"expensivefunctioncount":"value":0,"limit":500,"unstrip-depth":"value":0,"limit":20,"unstrip-size":"value":6496,"limit":5000000,"entityaccesscount":"value":0,"limit":400,"timingprofile":["100.00% 191.412 1 -total"," 34.86% 66.725 1 Şablon:Domuzlar"," 30.63% 58.627 2 Şablon:Dolaşım"," 26.72% 51.137 4 Şablon:Kaynak_belirt"," 23.99% 45.916 1 Şablon:Fix"," 20.99% 40.179 2 Şablon:Category_handler"," 6.66% 12.751 1 Şablon:Etler"," 6.50% 12.445 1 Şablon:Commons"," 6.30% 12.056 1 Şablon:Icon"," 6.11% 11.691 2 Şablon:Category_handler/blacklist"],"scribunto":"limitreport-timeusage":"value":"0.012","limit":"10.000","limitreport-memusage":"value":757473,"limit":52428800,"cachereport":"origin":"mw1269","timestamp":"20190820022547","ttl":2592000,"transientcontent":false););"@context":"https://schema.org","@type":"Article","name":"Domuz eti","url":"https://tr.wikipedia.org/wiki/Domuz_eti","sameAs":"http://www.wikidata.org/entity/Q191768","mainEntity":"http://www.wikidata.org/entity/Q191768","author":"@type":"Organization","name":"Contributors to Wikimedia projects","publisher":"@type":"Organization","name":"Wikimedia Foundation, Inc.","logo":"@type":"ImageObject","url":"https://www.wikimedia.org/static/images/wmf-hor-googpub.png","datePublished":"2007-05-27T16:46:28Z","image":"https://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/c/c9/Pork_dsc06559.jpg"(RLQ=window.RLQ||[]).push(function()mw.config.set("wgBackendResponseTime":148,"wgHostname":"mw1248"););